Ngày 15/8/2025, Viện kiểm sát nhân dân tối cao ban hành Công văn số 3933/VKSTC-V4 hướng dẫn áp dụng Điều 256ª Bộ luật Hình sự nhằm thống nhất nhận thức chung trong toàn Ngành về một số nội dung khi xử lý người thực hiện hành vi phạm tội sử dụng trái phép chất ma túy.
Điều 256a về tội sử dụng trái phép chất ma túy được bổ sung theo quy định tại khoản 20 Điều 1 Luật số 86/2025/QH15 sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự và được áp dụng, thực hiện đối với người thực hành vi phạm tội từ 0 giờ 00 phút ngày 01/07/2025, tuy nhiên, đến nay vẫn chưa có hướng dẫn cụ thể của Hội đồng Thẩm phán Toà án nhân dân tối cao. Để kịp thời tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc đối với các trường hợp cụ thể, Viện kiểm sát nhân dân tối cao đã ban hành Công văn hướng dẫn 03 nội dung liên quan đến tội danh này nhằm tạo sự nhất quán trong nhận thức của các đơn vị trong toàn Ngành, đồng thời, làm cơ sở phối hợp với các cơ quan tiến hành tố tụng trong quá trình thực hiện nhiệm vụ.
Thứ nhất, về người sử dụng trái phép chất ma tuý
Tại điểm 10 khoản 1 Điều 2 Luật Phòng chống ma tuý giải thích: “Người sử dụng trái phép chất ma túy là người có hành vi sử dụng chất ma túy mà không được sự cho phép của người hoặc cơ quan chuyên môn có thẩm quyền và xét nghiệm chất ma túy trong cơ thể có kết quả dương tính”. Như vậy, người sử dụng trái phép chất ma túy là người có hành vi sử dụng chất ma túy mà không được sự cho phép của người hoặc cơ quan chuyên môn có thẩm quyền, bao gồm cả người đang sử dụng trái phép chất ma tuý bị cơ quan chức năng phát hiện bắt quả tang và người đã sử dụng trái phép chất ma tuý mà không bị phát hiện bắt quả tang nhưng thông qua xét nghiệm trong cơ thể có kết quả dương tính với chất ma túy.
Thứ hai, về căn cứ xác định có chất ma túy trong cơ thể người sử dụng trái phép chất ma túy
Căn cứ quy định tại khoản 5 Điều 206 Bộ luật Tố tụng hình sự, chất ma tuý thuộc trường hợp bắt buộc phải phải trưng cầu giám định; mặt khác, kết quả que test nhanh phát hiện chất ma tuý vẫn có sai số, không đảm bảo chính xác 100%. Do vậy, căn cứ xác định có chất ma túy trong cơ thể người sử dụng trái phép chất ma túy, Cơ quan điều tra phải thu mẫu, trưng cầu giám định và sử dụng kết luận giám định làm căn cứ để xử lý đối với vụ việc.
Thứ ba, về xác định thời điểm áp dụng tại các điểm a, b, c, d khoản 1 Điều 256ª Bộ luật Hình sự
Các điểm a, b, c, d khoản 1 Điều 256ª Bộ luật Hình sự sử dụng từ “Đang”. Do vậy, các quyết định có thể ban hành trước hoặc sau thời điểm 00 giờ 00 phút ngày 01/7/2025 nhưng vẫn đang còn hiệu lực và đang diễn ra thì đều được áp dụng để xử lý.
Cũng tại Công văn số 3933/VKSTC-V4, Viện kiểm sát nhân dân tối cao đề nghị các Viện kiểm sát địa phương phải đánh giá khách quan, toàn diện về tính chất, mức độ, hậu quả của hành vi, động cơ, mục đích và nhân thân người thực hiện hành vi phạm tội, yêu cầu công tác đấu tranh phòng, chống ma tuý của địa phương, những tình tiết khác có liên quan để quyết định xử lý. Trường hợp có nhiều ý kiến, quan điểm khác nhau về đường lối giải quyết thì cần tổ chức họp liên ngành tố tụng hoặc báo cáo thỉnh thị liên ngành tố tụng Trung ương để bảo đảm không làm oan người vô tội hoặc bỏ lọt tội phạm./.
Thứ nhất, về người sử dụng trái phép chất ma tuý
Tại điểm 10 khoản 1 Điều 2 Luật Phòng chống ma tuý giải thích: “Người sử dụng trái phép chất ma túy là người có hành vi sử dụng chất ma túy mà không được sự cho phép của người hoặc cơ quan chuyên môn có thẩm quyền và xét nghiệm chất ma túy trong cơ thể có kết quả dương tính”. Như vậy, người sử dụng trái phép chất ma túy là người có hành vi sử dụng chất ma túy mà không được sự cho phép của người hoặc cơ quan chuyên môn có thẩm quyền, bao gồm cả người đang sử dụng trái phép chất ma tuý bị cơ quan chức năng phát hiện bắt quả tang và người đã sử dụng trái phép chất ma tuý mà không bị phát hiện bắt quả tang nhưng thông qua xét nghiệm trong cơ thể có kết quả dương tính với chất ma túy.
Thứ hai, về căn cứ xác định có chất ma túy trong cơ thể người sử dụng trái phép chất ma túy
Căn cứ quy định tại khoản 5 Điều 206 Bộ luật Tố tụng hình sự, chất ma tuý thuộc trường hợp bắt buộc phải phải trưng cầu giám định; mặt khác, kết quả que test nhanh phát hiện chất ma tuý vẫn có sai số, không đảm bảo chính xác 100%. Do vậy, căn cứ xác định có chất ma túy trong cơ thể người sử dụng trái phép chất ma túy, Cơ quan điều tra phải thu mẫu, trưng cầu giám định và sử dụng kết luận giám định làm căn cứ để xử lý đối với vụ việc.
Thứ ba, về xác định thời điểm áp dụng tại các điểm a, b, c, d khoản 1 Điều 256ª Bộ luật Hình sự
Các điểm a, b, c, d khoản 1 Điều 256ª Bộ luật Hình sự sử dụng từ “Đang”. Do vậy, các quyết định có thể ban hành trước hoặc sau thời điểm 00 giờ 00 phút ngày 01/7/2025 nhưng vẫn đang còn hiệu lực và đang diễn ra thì đều được áp dụng để xử lý.
Cũng tại Công văn số 3933/VKSTC-V4, Viện kiểm sát nhân dân tối cao đề nghị các Viện kiểm sát địa phương phải đánh giá khách quan, toàn diện về tính chất, mức độ, hậu quả của hành vi, động cơ, mục đích và nhân thân người thực hiện hành vi phạm tội, yêu cầu công tác đấu tranh phòng, chống ma tuý của địa phương, những tình tiết khác có liên quan để quyết định xử lý. Trường hợp có nhiều ý kiến, quan điểm khác nhau về đường lối giải quyết thì cần tổ chức họp liên ngành tố tụng hoặc báo cáo thỉnh thị liên ngành tố tụng Trung ương để bảo đảm không làm oan người vô tội hoặc bỏ lọt tội phạm./.
