“Điều 323. Tội chứa chấp hoặc tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có
1. Người nào không hứa hẹn trước mà chứa chấp, tiêu thụ tài sản biết rõ là do người khác phạm tội mà có, thì bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 03 năm đến 07 năm:
a) Có tổ chức;
b) Có tính chất chuyên nghiệp;
c) Tài sản, vật phạm pháp trị giá từ 100.000.000 đồng đến dưới 300.000.000 đồng;
d) Thu lợi bất chính từ 20.000.000 đồng đến dưới 100.000.000 đồng;
đ) Tái phạm nguy hiểm.
3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 07 năm đến 10 năm:
a) Tài sản, vật phạm pháp trị giá từ 300.000.000 đồng đến dưới 1.000.000.000 đồng;
b) Thu lợi bất chính từ 100.000.000 đồng đến dưới 300.000.000 đồng.
4. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 10 năm đến 15 năm:
a) Tài sản, vật phạm pháp trị giá 1.000.000.000 đồng trở lên;
b) Thu lợi bất chính 300.000.000 đồng trở lên.
5. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng hoặc tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản”.
Vướng mắc phát sinh trong quá trình công tác thực tế tại địa phương:
- Có trường hợp, A bị khởi tố về tội "Trộm cắp tài sản" theo Điều 173 Bộ luật Hình sự. Quá trình điều tra đã chứng minh A thực hiện 10 vụ trộm cắp xe mô tô, trong đó có 07 xe cơ quan định giá đã kết luận trị giá tài sản, còn 03 xe thì do không thu hồi được xe, cơ quan định giá cho rằng không thu được xe, không đủ thông tin nên không kết luận được trị giá tài sản. Đồng thời, B - là người mua lại 03 xe này khai nhận, lúc mua xe do không có giấy tờ, B ý thức được xe do phạm tội mà có nhưng do giá rẻ nên mua để bán lại kiếm lời (xe mô tô hiệu Yamaha Sirius nhưng mua với giá 500.000 đồng). Bị hại đã tham khảo trị giá xác xe đã được định giá trong vụ án và đưa ra ý kiến về trị giá xe lúc bị mất tương tự như trị giá các xe đã được định giá. Hồ sơ đầy đủ chứng cứ chứng minh việc các bị can đã trộm cắp 03 xe này.
Trong trường hợp này phát sinh 02 quan điểm xử lý như sau:
Quan điểm thứ nhất: Mặc dù, A khai nhận đã trộm cắp 03 xe mô tô trên, hồ sơ đầy đủ chứng cứ chứng minh tội phạm nhưng cơ quan định giá không kết luận được trị giá tài sản nên không thể xử lý A về hành vi trộm cắp đối với 03 xe này. Đồng thời, B là người mua lại 03 xe này cũng không thể xử lý về tội “Tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có” theo Điều 323 BLHS.
Quan điểm thứ hai - Cũng là quan điểm của tác giả: Việc xác định trị giá tài sản bị chiếm đoạt không chỉ có một cách duy nhất là phải trưng cầu định giá. Trường hợp này, không thu hồi được xe nhưng có Giấy chứng nhận đăng ký xe, có giấy tờ mua bán, có giá lúc mua xe mới. Bị hại cũng tham khảo trị giá các xe khác được định giá trong vụ án này và có ý kiến về trị giá xe lúc bị mất cũng tương tự như các xe đã được định giá; Điều tra viên và Kiểm sát viên đã lấy lời khai của các bị can về trị giá xe thì các bị can cũng thống nhất theo ý kiến của bị hại đưa ra. Như vậy, có cơ sở để xác định trị giá của 03 xe này theo giá mà bị hại và bị can có ý kiến. Do vậy, nhóm của A phải chịu trách nhiệm hình sự đối với 03 xe này.
Đối với B: Tội tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có, cấu thành cơ bản không buộc phải định lượng được trị giá tài sản là bao nhiêu mà chỉ cần xác định tài sản “là do người khác phạm tội mà có”; vụ án này có đầy đủ chứng cứ chứng minh hành vi phạm tội của nhóm bị can A; B mua liên tục 03 lần/ 03 xe, bản thân B nhận thức được các xe này do trộm cắp mà có nhưng do giá rẻ nên vẫn mua để bán lại kiếm lời. Do vậy, hành vi của B đủ yếu tố cấu thành tội “Tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có” theo Điều 323 Bộ luật Hình sự.
Kiến nghị, đề xuất: Nhằm áp dụng pháp luật được đúng đắn và thống nhất, đề xuất Tòa án nhân dân tối cao hoặc liên ngành Trung ương cần có văn bản hướng dẫn để thực hiện thống nhất, tránh bỏ lọt tội phạm.
1. Người nào không hứa hẹn trước mà chứa chấp, tiêu thụ tài sản biết rõ là do người khác phạm tội mà có, thì bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 03 năm đến 07 năm:
a) Có tổ chức;
b) Có tính chất chuyên nghiệp;
c) Tài sản, vật phạm pháp trị giá từ 100.000.000 đồng đến dưới 300.000.000 đồng;
d) Thu lợi bất chính từ 20.000.000 đồng đến dưới 100.000.000 đồng;
đ) Tái phạm nguy hiểm.
3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 07 năm đến 10 năm:
a) Tài sản, vật phạm pháp trị giá từ 300.000.000 đồng đến dưới 1.000.000.000 đồng;
b) Thu lợi bất chính từ 100.000.000 đồng đến dưới 300.000.000 đồng.
4. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 10 năm đến 15 năm:
a) Tài sản, vật phạm pháp trị giá 1.000.000.000 đồng trở lên;
b) Thu lợi bất chính 300.000.000 đồng trở lên.
5. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng hoặc tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản”.
Vướng mắc phát sinh trong quá trình công tác thực tế tại địa phương:
- Có trường hợp, A bị khởi tố về tội "Trộm cắp tài sản" theo Điều 173 Bộ luật Hình sự. Quá trình điều tra đã chứng minh A thực hiện 10 vụ trộm cắp xe mô tô, trong đó có 07 xe cơ quan định giá đã kết luận trị giá tài sản, còn 03 xe thì do không thu hồi được xe, cơ quan định giá cho rằng không thu được xe, không đủ thông tin nên không kết luận được trị giá tài sản. Đồng thời, B - là người mua lại 03 xe này khai nhận, lúc mua xe do không có giấy tờ, B ý thức được xe do phạm tội mà có nhưng do giá rẻ nên mua để bán lại kiếm lời (xe mô tô hiệu Yamaha Sirius nhưng mua với giá 500.000 đồng). Bị hại đã tham khảo trị giá xác xe đã được định giá trong vụ án và đưa ra ý kiến về trị giá xe lúc bị mất tương tự như trị giá các xe đã được định giá. Hồ sơ đầy đủ chứng cứ chứng minh việc các bị can đã trộm cắp 03 xe này.
Trong trường hợp này phát sinh 02 quan điểm xử lý như sau:
Quan điểm thứ nhất: Mặc dù, A khai nhận đã trộm cắp 03 xe mô tô trên, hồ sơ đầy đủ chứng cứ chứng minh tội phạm nhưng cơ quan định giá không kết luận được trị giá tài sản nên không thể xử lý A về hành vi trộm cắp đối với 03 xe này. Đồng thời, B là người mua lại 03 xe này cũng không thể xử lý về tội “Tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có” theo Điều 323 BLHS.
Quan điểm thứ hai - Cũng là quan điểm của tác giả: Việc xác định trị giá tài sản bị chiếm đoạt không chỉ có một cách duy nhất là phải trưng cầu định giá. Trường hợp này, không thu hồi được xe nhưng có Giấy chứng nhận đăng ký xe, có giấy tờ mua bán, có giá lúc mua xe mới. Bị hại cũng tham khảo trị giá các xe khác được định giá trong vụ án này và có ý kiến về trị giá xe lúc bị mất cũng tương tự như các xe đã được định giá; Điều tra viên và Kiểm sát viên đã lấy lời khai của các bị can về trị giá xe thì các bị can cũng thống nhất theo ý kiến của bị hại đưa ra. Như vậy, có cơ sở để xác định trị giá của 03 xe này theo giá mà bị hại và bị can có ý kiến. Do vậy, nhóm của A phải chịu trách nhiệm hình sự đối với 03 xe này.
Đối với B: Tội tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có, cấu thành cơ bản không buộc phải định lượng được trị giá tài sản là bao nhiêu mà chỉ cần xác định tài sản “là do người khác phạm tội mà có”; vụ án này có đầy đủ chứng cứ chứng minh hành vi phạm tội của nhóm bị can A; B mua liên tục 03 lần/ 03 xe, bản thân B nhận thức được các xe này do trộm cắp mà có nhưng do giá rẻ nên vẫn mua để bán lại kiếm lời. Do vậy, hành vi của B đủ yếu tố cấu thành tội “Tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có” theo Điều 323 Bộ luật Hình sự.
Kiến nghị, đề xuất: Nhằm áp dụng pháp luật được đúng đắn và thống nhất, đề xuất Tòa án nhân dân tối cao hoặc liên ngành Trung ương cần có văn bản hướng dẫn để thực hiện thống nhất, tránh bỏ lọt tội phạm.
Tác giả: Viết Sĩ - VKSND khu vực 1 - Đà Nẵng.
